het weekend

Op vrijdagmiddag en op zaterdag hebben we tochten gemaakt rond het dichtbijgelegen Cohoha meer. Tochten van enkele uren, eerst over verharde weg, maar later over de rode zandwegen, die op de foto’s zichtbaar zijn. Daar schiet het met een busje niet erg meer op. En dat is helemaal niet erg, want het schouwspel onderweg is indrukwekkend en onthutsend. Ik heb me niet gerealiseerd dat echte armoede er zo uit ziet. De huisvesting van de mensen is bedroevend, soms van baksteen, vaak van opgedroogde kleihompen of van houten staketsels die dichtgesmeerd zijn met klei, met in het beste geval een zinken dak maar net zo vaak een rieten dak Voor elke hut een aantal kleine kinderen in lompen. Deze mensen bezitten helemaal niks en hebben elke dag te vechten voor een maaltijd. Er is geen water, er is geen electriciteit. De meeste boeren hebben een stukje land, maar een aantal heeft zelfs dat niet. Ik word hier nog stiller van dan ik al ben.
Het land is volstrekt overbevolkt. We zijn echt ver in de bush geweest, ver van gebaande wegen, maar overal zijn mensen, werkelijk overal. Vaak in geïsoleerde huizen, soms in kleine nederzettingen. Overal hebben we veel bekijks. De mensen stromen toe zodra we gesignaleerd worden. Kinderen zijn niet weg te slaan, zeker niet als we hen de digitale foto’s op het display tonen. Enorme hilariteit als ze zichzelf zien. Wel een leuke sfeer. Af en toe zien we een kudde geiten of koeien (soms met prachtig indrukwekkende horens), kippen zie je overal. Ander vee is er niet of nauwelijks. Op het platteland is landbouw vooral een probleem door het gebrek aan water. We aten in een klein dorp en raakten aan de praat. Water moest daar 2 tot 3 km ver worden gehaald (uit het meer, besmet met bilharzia en wie weet wat nog). Dat water wordt ook voor voeding gebruikt en zeker niet altijd gekookt. Flessenwater is voor deze mensen niet te betalen. In de dalen – een soort moerasgebieden, met af en toe een kleine rivier er door heen – is het echt vruchtbaar. Talloze akkers met rijst, sorghum, bonen, spinazie en weet ik wat. Van wie zouden die akkers zijn?
Het landschap is betoverend, flinke heuvels, net niet bergen. Ondanks de stevige erosie toch zeer groen. De bananenplant is overal, maar ook thee, koffie, tabak en andere gewassen. Soms aanplant op kleine schaal. En overal die kleurrijke mensen, die voortdurend onderweg zijn in lange linten. Door de ellende heen kijkend is het prachtig.
We bezoeken onder meer het ‘vogeleiland’, een prachtig eiland in het Cohoha meer, waar het vroeger stikte van de vogels, om onbekende reden echter niet meer. We spotten er een prachtige soort ijsvogel (Fisher King), met een lange snavel die recht naar beneden het meer in duikt om een visje te bemachtigen. Ook bezoeken we het zusterinternaat, waar onder andere Stephanie nog op school heeft gezeten. Een hemelse plek, waar we met bootjes naar de overkant van het meer geroeid worden. Aan de oever worden we overspoeld door lokale kinderen die ons hun autootjes van uitgedroogde sorgho-stengels aanbieden. Voor 500 BF per stuk (30 eurocent). Prachtige taferelen. Als ergens ooit het paradijs gelegen heeft ….
Op zaterdag bezoeken we in een afgelegen dorpje nog de ‘mandjesmaaksters’, een project van Stephanie. De vrouwen van het dorp hebben in Rwanda, waar we hier vlakbij zijn, geleerd van een soort raffia en van afvalzakken mandjes te maken met bonte kleuren. Als we aankomen wordt er voor ons gezongen en gedanst. Beetje embarassing, maar ja. We laten hier een omzet van 2 ton achter (= 100 euro). De opbrengst wordt verdeeld onder de vrouwen. Ter plekke laten we ons verleiden tot een voetbalwedstrijd. Wij, twee 50ér mannen en 4 vrouwen, moeten het opnemen tegen een ploeg van 6 lokale jongelingen. Kansloos natuurlijk. 2-0 in 10 minuten. Maar wel een groot feest. Het hele dorp is uitgelopen om onze knoeipartij op deze voetbalakker, glooiend als een golfveld, te aanschouwen. Dit moet ik trouwens niet meer doen op mijn leeftijd. Een defibrilator is hier niet in de buurt.

Stephanie zorgt geweldig goed voor ons wat betreft onderdak en voeding. Maar ook vormt zij een onmisbare introductie in het land en het leven. Zij opent deuren die normaal niet open zouden gaan. Zo is Petra bijvoorbeeld al bij een koorrepetitie geweest, zal Teunella naar het ziekenhuis gaan en heb ik de technische school bezocht.
In dit weekend gaan we twee keer op kraamvisite bij deelnemers aan ons onderwijsprogramma. Dat is een leuke gelegenheid om eens in deze huizen binnen te kijken. Het zijn, laten we zeggen, middenklasse huisjes. Van steen en van een redelijke omvang, met een aparte keuken en voorraadhok en een vloer van beton. Overal dezelfde fauteuils, een ‘mooie kast’en aan de muur een trouwfoto met iets als een stamboom erbij. Verder is het heel karig. Deze mensen beschikken wel over stromend water. Als kraamcadeautje nemen we een 10 m stof mee en een kratje frisdrank. Bij Lea Belle, waar we officieel uitgenodigd zijn, krijgen we een complete maaltijd met foufou van maniok, een erwtenprutje en hele vissen in een saus. Lekker, maar zwaar, want we hebben net thuis geluncht. We eten het met de handen, zoals gebruikelijk hier. In een kom met lauw water worden voor- en achteraf de handen gewassen.
Tijdens onze tocht rond het meer gaan we ook op visite bij een verlovingspartij. Hier zijn toch wel zo’n 300 mensen aanwezig in een grote feestzaal, links de partij van de bruid, rechts de partij van de bruidegom. Lange saaie toespraken, die voornamelijk een onderhandelingsspel over de bruidsschat blijken te betreffen. Symbolisch gaat het over 2 of 3 koeien. In de werkelijkheid is de bruidsschat een grote last, afhankelijk van de economische status van de bruidegom en zijn familie. In dit geval, een leraar, gaat het om ongeveer 1.000 euro. Een geweldig bedrag. Soms worden huwelijken jaren uitgesteld om de bruidsschat bij elkaar te kunnen sparen. Het feest is uitbundig en zal zeer dronken worden. Veel bier en bananenbrouwsels.

In het hotel ontmoeten we de directeur ervan. Hij is een welvarende Burundees, zakenman, voorzitter van een van de grote politieke partijen, parlementslid. Hij heeft zich opgewerkt vanuit een boerenafkomst. Op zaterdagavond zijn er nog 2 parlementsleden aanwezigen, een provinciaal bestuurder en wat hogere geestelijkheid. Hier worden waarschijnlijk de zaken beklonken.
Alle politieke partijen blijken ongeveer hetzelfde programma te hebben: gericht op vrede, voedsel, gezondheid en onderwijs. Het is een politiek systeem vergelijkbaar met het Franse. De president stelt de ministers aan. Rechts-links bestaat hier niet. In tijden van oorlog en grote malaise blijkt dat niet te werken. Hoewel het in principe een democratisch systeem is, is een groot probleem dat de boeren onvoldoende door hebben dat hun stem er toe doet . Een ander probleem is de grote corruptie. Het realiseren van een standvastig bestuurlijk systeem is prioriteit, maar is door de corruptie lastig. Ja, zegt een van de deelnemers aan ons programma: “what we really need in this country, is a government with clean hands”.