weer thuis

Inmiddels zijn we alweer bijna een week thuis. Na een enerverende laatste week in Burundi, een chaotische thuisreis en de spreekwoordelijke kater van de thuiskomst. Bij deze de laatste bijdrage aan deze website.
Hartelijk dank aan de vele trouwe lezers voor de belangstelling. Het is toch leuker schrijven als je weet dat er publiek is. Als er belangstelling is voor meer foto’s, dan kun je kijken op: http://picasaweb.google.nl/louis.thijssen/WerelddocentInBurundi#.

De laatste week in Burundi stond in het teken van enerzijds de voorbereidingen op en het samen beleven van de afscheidsdag, de woensdag. En anderzijds de evaluatie van het uitgevoerde programma en het maken van plannen voor de toekomst. De continuïteit van het dit jaar uitgevoerde programma en het duurzaam verankeren van de resultaten had nog wel enige aandacht nodig.
Om commitment van de Burundezen te bereiken hebben we een halve dag besteed aan het evalueren van het programma, tezamen met alle deelnemers. Hieruit bleek duidelijk hoeveel ze aan het programma hebben gehad: hun skills zijn verbeterd, ze hebben meer didactische methoden ter beschikking en bovenal: ze hebben er zin in om op een nieuwe manier met de lastige omstandigheden om te gaan. We hebben hier echts iets bereikt met zijn allen.
Bij het maken van plannen voor de toekomst waren de provinciale onderwijsdirecteur en 4 directeuren van de scholen in Kirundo-stad betrokken. Als tegenprestatie voor onze diensten en de achtergelaten computers, verlangden wij van hen zaken als:
• Aandacht voor het inroosteren van ict-gebruik door docenten én leerlingen
• Het aanbrengen van beveiliging voor de ruimtes waar computers staan
• Het budgettair rekening houden met vervangingskosten, vooral voor printers (papier en toner)
• Backup expertise voor het geval er ict-problemen ontstaan die door de door ons opgeleide onderhoudsmensen niet kunnen worden opgelost
Rond dit soort punten is een ‘contract’ opgesteld, dat door BWPD en ieder van de directeuren van de scholen zal worden ondertekend. Na een aantal maanden zal door BWPD een evaluatie worden gericht op het nakomen van deze afspraken. Die evaluatie, waaruit zal moeten blijken dat er echt werk wordt gemaakt van een en ander, is een harde eis voor continuering van het programma in het komende jaar. Dat zal nog niet meevallen. Vooral de financiële verplichtingen zijn lastig. Er is geen enkele rek in het onderwijsbudget, dat al zo laag is. Ouders zullen hier mee lastig gevallen moeten worden. Maar ook die hebben andere prioriteiten.
Behalve de contracten rond ict hebben we ons bezig gehouden met de vraag hoe het resterend budget aan te wenden. We hebben unaniem, ook met grote instemming van de lokale directeuren en docenten, en op basis van een uitgevoerde inventarisatie van schoolboeken bij de participerende scholen, besloten om hier leerboeken voor te kopen: grammatica, woordenboeken en literatuur. Sommige scholen hebben, met name in de bovenbouw, soms maar 1 boek per 50 studenten. Gemiddeld is er in de onderbouw 1 boek per 4 studenten. BWPD zal van deze aanschaf, samen met de provinciaal onderwijsdirecteur, de komende weken werk maken.
Tenslotte, hebben we een verdeling gemaakt voor de distributie van de 9 meegebrachte laptops. Deze zijn verdeeld onder de 4 scholen die stroom hebben. 22 van de scholen hebben geen stroom. De laptops zijn zó verdeeld dat de scholen die geen of nauwelijks, of verouderde gewone computers hebben, wat meer bedeeld worden. Deze mededeling werd met applaus door de directeuren ontvangen. Ze komen hier zó geweldig goed terecht.
Daarnaast hebben we besloten om binnen niet al te lange tijd, zo tussen Kerst en Pasen, met een kleine delegatie terug te keren naar Kirundo. Een definitief programma moet nog worden gemaakt, maar het zal er op gericht zijn om de continuïteit in het programma Engels te garanderen middels een soort follow-up training en het verdiepen en verankeren van de ict-vaardigheden. Bovendien denken we er over om het programma in de zomer van 2010 uit te breiden naar docenten Frans. Dit, omdat we denken dat het toepassen van nieuwe didactische methodes een betere kans heeft als deze breder in school worden toegepast dan alleen in de sectie Engels.
Voor wie meer wil weten over onze evaluatie en voornemens: binnenkort wordt er een uitgebreide rapportage opgeleverd, waarvoor belangstellenden zich bij Edukans kunnen melden.

Tot zover, de inhoudelijke voortgang. Verder stond de laatste week uiteraard in het teken van de afscheidsdag. Het werd een echt feest. Onze groep had een programma voorbereid dat het mogelijk maakte om echt persoonlijk afscheid van elkaar te nemen. Dit kostte menigeen een traan, een ander werd er stil van en weer een ander hyperactief. Ieder mens gaat hier toch op zijn eigen manier mee om. Maar emotioneel was het. De Burundezen hadden echt een geweldig programma voorbereid: met tamboers (waarvoor Burundi echt heel beroemd is) en folkloristische dansers. Dit bracht een geweldige sfeer met zich mee, zeker samen met de talloze kratjes Fanta Lemon en bier.
Voor het officiële deel hadden we een echte diploma-uitreiking voorbereid. Iedereen kreeg een certificaat van deelname, een groepsfoto en een kleine Hollandse herinnering (een sleutelhanger met een Delfts blauw klompje). Wij op onze beurt kregen allemaal een persoonlijk kadootje en briefje van de Burundezen. Maar dit allemaal pas na 3 uur wachten, omdat de vertegenwoordiger van het Ministerie op zich liet wachten. Die vervolgens een toespraak van 3 kwartier houdt. Het blijft Afrika.
En de hele dag was er radio en t.v. aanwezig. Er is heel veel aandacht geweest van de Burundese media. Zo hebben we in heel veel kranten gestaan en zelfs het journaal gehaald. Dat hebben we gefilmd. Kijk maar op: http://www.youtube.com/watch?v=fmWbN33J61M.
Na het officiële deel en na het veelvuldig uitwisselen van email-adressen, was het natuurlijk nog disco en dansen. Om daarna voldaan naar huis te gaan, te slapen en de volgende dag in te pakken voor de reis naar huis.

De donderdag stond dus in het teken van de reis naar Bujumbura, waar we vrijdag het vliegtuig zouden pakken. Deze dag is nog uitgebreid besteed aan het kopen van wat laatste souvenirs en aan het bezoek van de Nederlandse ambassadeur, Jeannette Seppen. Die weer een aantal andere Nederlanders in haar huis had uitgenodigd. Een zeer betrokken en open vrouw, die de beste bedoelingen met Burundi heeft. Maar ook oploopt tegen bestuurlijke en politieke problemen, waarvan corruptie wel de meest hardnekkige is. Maar we hadden hier een heel gezellige borrel, met lekkere hapjes in een zwaar bewaakte elite-buurt van Bujumbura. We moeten er toch niet aan denken om hier zo opgesloten te moeten leven.

De vrijdag, zaterdag en zondag verliepen anders dan gepland. Vanwege een staking op Nairobi-airport was de terugreis een hel. In Bujumbura vertrokken we pas rond 18.00u op vrijdag (9.00u was de bedoeling). In Kenia hadden we geen aansluiting. Dat betekende overnachten op het vliegveld. Wat voor menigeen een (te) zware lichamelijke inspanning opleverde. Meer dan 3 uurtjes heeft niemand geslapen. Weinig voedsel beschikbaar, nauwelijks water en overbelaste toiletten. Zo werd onze reis toch nog een echt avontuur in de geest van Stanley en Livingstone. Leuk is anders. Zeker als je niet weet wanneer je wel een vliegtuig zult hebben. Buiten het vliegveld stond een rij van een kilometer wachtende mensen. Heel veel vluchten waren gecancelled. Het logistiek systeem van het vliegveld boezemde weinig vertrouwen in. Uiteindelijk gingen 6 van ons naar een hotel om uit te rusten. De overige 3 wisten op zaterdagmiddag om 17.00u een vliegtuig naar Londen te bemachtigen, van waaruit ze op zondagmiddag naar Amsterdam konden vliegen. Met de hotelgangers liep het wonderwel af: zij werden teruggeroepen naar het vliegveld en konden nog op zaterdagavond instappen in een vliegtuig naar Amsterdam, waarin nog plaats over was!. Zij waren dus nog eerder thuis dan de Londen-gangers. Iedereen was dus thuis met een vertraging van 24 tot 36 uur. De meesten zonder bagage, die pas enkele dagen later werd thuis bezorgd.
Maar goed, iedereen weer thuis, gezond en wel, een hele ervaring rijker en met de nodige moeite om de Hollandse draad weer op te pakken.

Een kleine anecdote als besluit. Tijdens een van de workshops met de docenten Engels, “creative writing”, werd hen de vraag voorgelegd: “What would you say to the aliens when they landed bij UFO in your back garden?” Waarop Celestin zei: “I would say: ‘what a pitty you landed in Burundi’”!
Een beetje meer trots op dit prachtige land gunnen we de mensen wel. En we hopen met z’n allen dat de komende jaren er een voorspoedige verdere economische en sociale ontwikkeling wordt doorgemaakt. Dat vergt (internationale) steun en vooral een staatshoofd met het hart op de goede plaats die de schaarse financiele middelen ook voor de juiste doelen wil aanwenden. Hopelijk zullen de verkiezingen van volgend jaar daar aan bijdragen.
En ons programma, met zijn bescheiden ambitie en mogelijkheden, zal daar een klein beetje aan bijdragen. Ook in de toekomst. We hopen dat het goed gaat komen met Burundi, want we zijn toch echt een beetje van dat land gaan houden.

Opdat we als we weer terugkeren op de vraag ‘Amakuru’? zullen horen: ‘nimeza’.
Ja, het gaat goed met ons.

Ja, en dan vraag je je af: wat heeft die reis nou voor mij betekend? Ik had immers zoveel vragen vooraf.
Wat ik ervaren heb is, opnieuw, dat ik me zo aangetrokken voel tot de echt arme mensen. Meer dan de rest van de groep trok ik telkens weer naar de straatkinderen, de mensen in lompen en vodden, werd ik geraakt door de mensen op de berg in hun letterlijke ‘negerhut’ van leem en bananenbladeren. Dat gaat me door merg en been. Als ik ooit naar zwart Afrika zou terug gaan, zou ik met en voor deze mensen willen werken. Liever dan met de mensen uit de middenklasse waar we nu mee gewerkt hebben.
Een ander leerpunt van deze reis had te maken met mijn positie. Ik ging mee als reisbegeleider. Maandenlang was het idee dat ik verantwoordelijk zou zijn voor de groep. Uiteindelijk werd Aart van den Broek van Edukans als eindverantwoordelijke toegevoegd. Dit betekende dat ik wat naar de achtergrond schoof. Ik heb me vooral bezig gehouden met het schrijven van verslagen, het meedenken over de duurzaamheid en continuïteit van het programma en met het groepsproces. Maar Aart was ‘de leider’. Hoewel ik dat niet altijd makkelijk vond, heeft het me uiteindelijk wel goed gedaan. Ik kon meer ontspannen zijn, meer genieten van de kleine dingen en ik kreeg een wat andere rol in de zin van dat ik met mijn relativering en humor de groep wel wat bij elkaar gehouden heb. Want spanning zat daar wel in. Misschien wel een grote les voor me: ik word effectiever en aardiger als ik niet al te veel verantwoordelijkheid neem.
Ik vond het prachtig om in Afrika en in dit programma te zijn. Dat is wat mij betreft voor herhaling vatbaar. Maar ik ging ook graag weer naar huis. Blij om Carola weer te zien, om de kinderen weer te ontmoeten. Definitief naar zo’n ver oord vertrekken zal alleen maar kunnen als we dat samen kunnen doen. En: je moet dan werkelijk wat te bieden hebben en te doen hebben. Verblijven in dit soort land is geen toeristische bezigheid. Vertier is er bescheiden. Je moet hier heen gaan omdat je wat wil brengen en actief wilt zijn.

Dank voor jullie aandacht.
Murakoze